لایه های پیام

پیام (تولیدات) تولیدات رسانه ای مانند یک کادوی بسته بندی شده و زیبا به شکل های مختلف به ما عرضه می شوند. هر رسانه تلاش می کند تا محتوای تولیدی خود را با توجه به سلیقه مخاطب به زیباترین شکل بسته بندی کند تا بیشترین تأثیر را روی مخاطب خود ایجاد نماید.
هر پیام دارای ۳ لایه‌ : | متن | زیرمتن | فرا متن | است. به صورت کلی لایه اول متن هست که پیام رسانه ای را میبینیم یا می خوانیم. زیر متن منظور پیام پنهان تولید کننده هست و فرامتن بخشی از پیام هست که دست تولید کننده نیست بلکه درمخاطب وجود دارد و در درک او از پیام اثر گذار هست.

متن (Text)

چیزی است که تولیدکننده پیام به شکلی صریح،واضع ،آشکار و بی واسطه آن را می سازد.
در گذشته منظور از «متن»‌‌ همان متنِ نوشتاری بوده است، یعنی‌‌ همان داستان، شعر یا قطعۀ ادبی که توسط مؤلف به نگارش درآمده و از حروف و کلمات تشکیل شده است.
ولی امروزه دیگر هر‌اثر هنری‌ را می‌توان یک متن تلقی کرد، فارغ از آن‌که نوشتاری، دیداری، شنیداری یا نمایشی باشد.
دیالوگ‌های یک فیلم، مکان‌ها و شخصیت‌های آن، وقایعِ داستان، مضامین و درونمایه‌های مستتر در آن، موسیقی، تصاویر، صدا‌ها و بازی‌ها، همگی، بخشی از دنیای متن‌اند.

زیرمتن (conText)

توسط تولیدکننده به کمک فنون رسانه ای رمزگذاری و توسط مخاطب بسته به دانایی و توانایی وی رمزگشایی می شود.
به پیام های غیر مستقیم و پنهانی که تولیدکننده پیام با بهره‌گیری از فنون اثرگذاری بر مخاطب، در لایه های زیرین تولیدات رسانه‌ای خود جاساز کرده است، زیر‌متن میگویند. زیر‌متن یعنی مفاهیم نهفته زیر پیامی آشکار.
زیرمتن به بسترِ ادبی، هنری، سیاسی، تاریخی، اجتماعی، جغرافیایی یا شخصیِ (مربوط به زندگیِ شخصیِ مؤلف و خالقِ اثر) متن گفته می‌شود که همواره باید به آن توجه داشت. دانستنِ این‌که آثارِ شکسپیر در چه دورۀ تاریخی‌ای خلق شده‌اند، از فرهنگِ کدام سرزمین رشد کرده و الهام گرفته‌اند، خودِ شکسپیر چه نوع زندگی‌ای داشته، در کدام مکتب و جریانِ ادبی رشد کرده و از چه استا‌دانی تأثیر گرفته و مناسباتِ اجتماعی و سیاسیِ آن دوره چگونه بوده است، همگی، برای فهمِ کاملِ آثارِ او و دلیلِ ماندگاری و تأثیرگذاریِ این آثار لازم‌اند.

فرامتن (paraText)

فراتر از ساختار رسانه و خارج از خواست و اراده تولیدکننده و مصرف کننده پیام است و به فرهنگ، وضعیت زمانی و مکانی و عناصر بیرونی پیام برمی گردد. .فرامتن ممکن است در جامعه ای اثر مثبت و در جامعه ی دیگر اثر منفی داشته باشد
فرامتن به عناصری گفته می‌شود که خارج از دنیای متن قرار دارند اما به آن مرتبط‌اند و نشانه‌ها و ارجاعاتی در متن به ما اجازه می‌دهند تا به این عناصرِ بیرونی توجه ‌و آن‌ها را واردِ تحلیلِ اثرِ هنریِ موردِ نظر کنیم .
برای مثال شنیدن موسیقی سریال مختارنامه یا یوسف پیامبر برای کسانی که قبلا این سریالها را تماشا کرده اند حس و حال خاصی می دهد ولی برای کسانی که قبلا این سریالها ندیده اند چنین حس و حال برایشان بی معنی است.
پس به لایه‌ بالایی که خارج از متن است و شامل شرایط محیطی، فرهنگی و عوامل بیرونی حاکم بر‌ درک و اثرگذاری پیام میشود ، فرا‌ متن میگویند.

مثال 1 :
هنگامیکه شرکت جنرال موتورز امریکا برای اولین بار اتومبیل شورلت «نوا» را به امریکای جنوبی وارد کرد،کسی خواهان خرید این ماشین نشد چون آنها آگاه نبودند که واژۀ « No Va »  در زبان این قسمت از قارۀ امریکا به معنای «وسیله ای است که راه نمیرود.» این شرکت خودروساز در اقدامی سریع، نام این محصول را در آن بازار، به «کاراییب» تغییر داد .

مثال 2 :
آب معدنی «اَلَمُوت»(تهیه شده از کوههای اَلَمُوت قزوین) در صورت صادرات به کشورهای عرب زبان و یا فروش در مناطقی از کشورمان که به عربی صحبت میکنند “اَلموت” خوانده می شود گه به معنای «مرگ» خوانده میشود. آیا کسی حاضر است به جای آب حیات، نوشیدنی مرگ بنوشد؟ پس لایه ی فرامتن پیام ، بستگی به فرهنگ جامعه،موقعیت زمانی و مکانی مخاطبان بستگی دارد.

سواد رسانه‌ای این کمک را به ما میکند که علاوه بر درک درست از‌ پیام، بتوانیم زیرمتن و فرا‌متن پیام‌های رسانه‌ای را تشخیص بدهیم.