در عصر حاضر پیشرفت چشمگیر فناوری‌های نوین ارتباطی همچون رایانه، اینترنت، تلفن همراه و از همه مهم‌تر شبکه‌های اجتماعی مجازی، جهان را به دهکده‌ای کوچک تبدیل کرده است که به راحتی می‌توان تمام رویدادها را با تمام دنیا به اشتراک گذاشت اما در این دنیای پیچیده گاهی اخباری عجیب منتشر می‌شود که بسیاری از اصول خبری را زیر سوال می‌برد؛ اخباری که ذهن مخاطب را درگیر تشویش کرده و در مواقعی این خبرها آنقدر با جذابیت عنوان می‌شود که افراد بدون هیچ جستجویی به این خبرها اعتماد می‌کنند.
از علل نشر شایعات می توان به مورد ذیل اشاره کرد:
- جذابیت: عنصر جذابیت عامل تاثیر گذار و قابل توجهی در این گونه پیام ها یا در بیشتر آنهاست.
- تازگی: احساس دریافت مطلبی جدید که چیزی به داشته ها و اطلاعات فرد می افزاید، حس خوشایندی است که با به اشتراک گذاشتن مطلب، تداوم می یابد.
- گستردگی: مرتبط بودن محتوای پیام با بیشتر مردم عامل دیگری در به اشتراک گذاشتن آن هاست.
- هشدار و ترس: این ویژگی با همه هجمه و تاثیر منفی که در دل خود دارد، عامل مهمی در ترویج برخی پیام هاست. نوع دیگری از اخباری که از عنصر ترس و ایجاد دلهره بهره می گیرد، برخی خرافات است که متاسفانه از اعتقادات مردم بهره برداری می کند.
- استفاده از اعتبار چهره ها: ذکر نام یکی از اندیشمندان، چهره های محبوب یا افراد خاص ذیل یک جمله به ظاهر زیبا باعث می شود افراد با خیال راحت پیام را برای دیگران بدون کمترین احساس تردید یا درگیر شدن با سوال، ارسال کنند
- تنوع: اگر تمرکز تنها روی یک موضوع یا یک اتفاق باشد، بدیهی است که پس از مدتی تاثیر خود را از دست می دهد ولی برای این که مردم همواره سرگرم این گونه فضاها باشند، متناسب با طبع تنوع طلب انسان به ایجاد زمینه های خبری متعدد از این دست اقدام می شود.
چگونه شایعه را از واقعیت تشخیص دهیم؟
- منبع: به عنوان مهمترین و اصلی ترین نکته ای که باید درباره درستی یک مطلب توجه کنید داشتن منبع معتبر است.
- قطعه فیلم و تکه عکس اصلی ترین ابزار شایعه سازها: زاویه خاص فیلمبرداری یا عکسبرداری، مشخص نبودن اتفاقات قبل و بعد از آن تکه جدا شده از فیلم، ربط دادن عکس به مطلب نامرتبط، دستکاری عکس و فیلم، کیفیت های پایین و نامشخص بودن جزئیات و … فرصت را برای داستان سرایی و شایعه پردازی روی آن ایجاد میکند.
- قسم دادن، التماس کردن، وعده دادن، ارعاب یا تهدید برای انتشار مطلب
- اعلام زمان های نسبی به جای ذکر تاریخ مشخص
- جملات خبری شبه علمی و مبهم: دانشمندان کشف کرده اند، آخرین دستاوردهای پزشکی نشان می دهد و … نمونه هایی از این ادعا هستند.
- ارجاع دروغین: نسبت دادن خبرهای ناشنیده به خبرگزاری های بسیار مشهور و معتبر برای اعتبار بخشی به مطلب.
- عدم ارتباط منطقی و تخصصی منبع با متن
- تبلیغات تجاری در قالب شایعه: محصولات همه شرکت ها آلوده و مشکل دار و سرطان زاست به جز محصولات شرکت فلان.
- درخواست کمک مالی از طرف اشخاص و موسسات ناشناس
- اینترنت و گوگل منبع نیستند.
- آیا می دانید ها: نادانسته ای حتی کوجک و سطحی جهان آنقدر زیاد است که تشخیص راست و دروغ آن ها بسیار مشکل است مگر آنکه منبع معتبر داشته باشند.
- شاهدان غیبی
- شیوه نگارش: اشتباه املایی و نگارش شتابزده و غیر حرفه ای در نوشته های بسیاری از شایعه پردازان که بیشترشان از اقشار کم سواد هستند، رایج است.
- فصل بازار داغ شایعه را بشناسید
- استفاده از مغلطه و سفسطه
- ترکیب دروغ و واقعیت
- تازگی و بی سابقه بودن
- تکرار و دست به دست شدن: معمولاً مطالب بی اساس از سوی افرادی که اهل مطالعه نیستند، به راحتی پذیرفته می شود و دست به دست می چرخد. این گونه مطالب نیاز به بررسی بیشتری دارد.
- توصیه های اکید و هشدارهای عجیب
- تعدد انتساب مطالب به یک شخصیت معروف
تشخیص واقعیت از غیر آن در فضای مجازی اهمیت زیادی دارد و به همین دلیل باید افراد خانواده تحت آموزش قرار گیرند و مجهز به قدرت تفکر انتقادی شوند تا بدون دانش همه چیز را نپذیرند یا مطالب را انتشار ندهند.
سواد رسانه ای همواره از ملزومات زندگی در دنیای رسانه های مدرن است. در نتیجه مردم، خبرنگاران و دولتمردان باید در این زمینه آموزش ببینند. به طورکلی سواد رسانه ای مجموعه ای از مهارت های قابل یادگیری است که به توانایی دسترسی، تجزیه و تحلیل و ایجاد انواع پیام های رسانه ای اشاره دارد، و یک مهارت ضروری در دنیای امروزی به شمار می رود. برای حرکت در محیط رسانه ای پیچیده امروز باید قادر به درک بهتر پیام های رسانه ای باشیم.
- افراد دارای سواد رسانه ای، می توانند پیام های پیچیده موجود در محتوای تلویزیون، رادیو، روزنامه ها، مجلات، کتاب ها، بیلبوردهای تبلیغاتی، اینترنت و دیگر رسانه های مستقل را کشف کنند. آنها همچنین می توانند رسانه های خود را ایجاد کرده و در شکل گیری فرهنگ رسانه ای مشارکت فعالانه داشته باشند، این امر سبب می شود مردم از حالت مصرفی خارج شده، از رسانه ها به صورت هوشمندانه ای بهره مند شوند.
بدون دیدگاه